Lompat ke konten Lompat ke sidebar Lompat ke footer

Pengertian Tembang Gedhe dan Contohnya

Tembang gedhe atau sekar ageng sebenarnya ditulis menggunakan aksara Jawa Kawi. Maksudnya adalah ditulis menggunakan aksara jawa dan menggunakan bahasa Jawa Kuno atau bahasa Kawi. Setelah masyarakat Jawa mengenal aksara latin, tembang gedhe ada yang ditulis menggunakan aksara Jawa dan ada pula yang ditulis menggunakan aksara Latin.

Pengertian Tembang Gedhe

Tembang gedhe yaitu salah satu tembang tradisional jawa klasik yang menggunakan syair bahasa jawa kawi atau jawa kuno terdiri dari bagian lampahan dan pedhotan. Tembang gedhe memiliki pathokan atau peraturan. Dimana aturan dalam membuat atau menciptakan tembang gedhe yaitu setiap satu pada terdisi dari empat gatra. Setiap satu garta jumlah wandanya sama, ada bagian lampah dan bagian pedhotan. Lampah yaitu jumlah wanda atau suku kata setiap baris atau setiap satu gatra, sedangkan yang dimaksud pedhotan yaitu bagian saat berhenti di tengah-tengah gatra. Contohnya adalah sebagai berikut;
  • Tembang gedhe lampah 12, pedhotan 4-8. Artinya tembang tersebut terdiri dari 12 wanda, adapun caranya nembang 4 berhenti, kemudian 8 berhenti lagi. Begitu seterusnya sampai selesai setiap gatranya.
  • Tembang gedhe lampah 12, pedhotan 5-7. Artinya tembang tersebut terdiri dari 12 wanda, adapun caranya nembang 5 berhenti, kemudian 7 berhenti lagi.
  • Tembang gedhe lampah 12, pedhotan 6-6. Artinya tembang tersebut terdiri dari 12 wanda, adapun caranya nembang 6 berhenti, kemudian 6 berhenti lagi.

Contoh Tembang Gedhe

Contoh tembang gedhe tidak sebanyak tembang Macapat maka dari itu tembang Macapat masih sering ditembangkan. Contoh tembang gedhe adalah sebagai berikut.
a. Kusumastuti
b. Pratalita
c. Bramara Wilasita
d. Kusumawicitra
c. Maduretna
f. Retna Mulya
g. Puspa Retna
h. Puspanjala
i. Ciptamaya
j. Candra Kusuma
k. Retna Asmara
l. Rara Rudira
m. Sudira Warna
n. Prawira Lalita

Contoh Tuladha Tembang Gedhe

1. Kusumastuti
(K.G.P.A.A. Mangkunegara IV: IV: 158)

"Dhuh kulup putraningsun, sireku wis wanci
Pisah Ian jeneng ingwang ywa kulineng ardi
Becik sira ning praja, suwiteng narpati
Among ta wekasing wang pegat teteki"

2. Praharsini
(Abimanyu Wiwaha)

"Enjing sampuh atamu panduputra dewi
Dening soka lagi pinom maweh kaleswan
Angres prana luru ni-rasme ning mukha sri
Sri ning candra karahinan padanya monem"

Jarwane/ Artinya
Esuk wus ketemu pandhuputra dewi
Marga susahe mau dilipur gawe lesu
Ngeres ati luruhing kaendahaning rai sumunar
Prasasat sunaring rembulan kawanan memelas

3. Bhujanggaprayata
(Ramayana)

"Surup sang hyang aditya lungha sirosen
Makin mandha mandhekanang teja mawa
Tekang kala sandhya mabang teja kulwan
Kadi lwir nikang paparangan de nikang rah"

Jarwane/ Artinya:
Srengenge angslup sanalika lunga
Saya manda-manda sinar sumunar
Wayah candhikala abang sinar kulon
Kaya wujuding paprangan dening getih

4. Indrawangsa
(Subadrawiwaha)

"Mraknyan Pangungwang lengeng ing gege geger
Lawaan kamanak ya kareng wawangsulan
Kahyunyun anjrah ta wuninga yen rateng
Yayan pamarpat kalangonya yan hireng"

Jarwane:
Marakke nayangungong endah ing ereng-ereng gunung
Lan kemanak keprungu sesauran Nengsemake sumebar wunine yen mateng
Kaye nalika mrepet endahe yen peteng

5. Turagagati
(Parthayatna)

"Pring petung hana wuluh gebang anuha
Pring gesing hana pisang gadhing aphala
Len tikang kayu talok hana kaludan
Lwa jiret hana keben padhahi wuni"

Jarwane:
Ana pring petung gebang tua
Ana pring gesing gedhang gadhing awoh
Liyane iku wit talok ana kang ilang
Kluwak jirak ana keben padhahi wuni

6. Wipula
(Wrettasancaya)

"Dhateng ing jro nikang taman
Kataman hyun dening sekar
Wipulanedheng angde kung
Kaya dening genter muni"

Jarwane:
Teka ing njero taman iku
Kayungyung dening kembang
Akeh kang nedheng gawe sengsem
Kaget dening unining gludhug

7. Kumaralalita
(Wrettasancaya)

"Ndatan turidaha ngwang
Apan tuhu mapunggung
Kedo manutaken kung
Kumaralalita swi"

Jarwane:
Ora bakal susah aku
Sabab nyata bodho
Kudu nuruti rasa sedhih
Deranging nom-noman bagus

8. Bramara Wilasita
a. Bramara Wilasita
(R. Ng. Yosodipuro II, Arjunasasra: V. 22)

"Para dewa kasor tan bisa mlat
Kumelmingkus kaplengen yen mirsaa
Pepetake lwir gora gara-gara
Padhem tekang bramara wilasita"

b. Bramara Wilasita
(Abimanyu Wiwaha)

"Ndah lunga ng lek sumurup ing udhadhi
Oruk ning wahu hanar araras
Kram-kram sang Hyang rawi kadi ya maring
Mari n soka ng kulem apalarasan"

Jarwane:
Banjur lunga rembulan mlebu ing sagara
Sajak kuciwa lagi wae ngrasa seneng
Srengengene sumunar kaya ngobong
Ilang sedhihing wengi lunga alon-alon

9. Patralita
(Gunawan Sri Hastjarjo, 1983: 11)

"Angling Hyang Bathara Wisnu
Ring sakeh para dewa
Sawatek Hyang kabeh trusthi
Samanti myang mangastuti"

10. Kusuma Wicitra
(Bimasuci: XXI. 5)

"Meneng datan mosik pangulah sakarsa
Nguniweh pramana dhadhangira ya
Pangadeging ringgit ana ngidul tuwin
Ngalor miwah ngetan kusumawicitra"

11. Maduretna
(R. Ng. Yosodipuro II, Arjunasasra: XV. 18)

"Mangkana lamun satriya para ratu
Yen tan ulaha kedremaning naya
Dadya kainan katungkul ing tyas lumut
Nyamut-nyamut tan amot ing maduretna"

12. Prawira Lalita
(R. Ng. Yosodipuro II, Bimasuci: IV. 12)

"Katemenanta ing guru ing mengko ta wis kalakon
Nora mengeng ciptanira ngantepi tuduhing guru
Mengko ta ingsun tuturi iya enggone kangyekti
Aneng telenging samodra yekang tirtadi prawira"

13. Jeloddhatagati
Arjunawiwaha

"Hanan kadi gelap salaksa nyuta
Ikang pareng asinghanada gumuruh
Kummel rasa nikang samastha bhuwana
Sikep nib ala sang niwatakawaca"

Jarwane:
Kaya-kaya ana bledheg saleksa yuta
Kang bareng swaraneng singa gemuruh
Kekeh rasaning saindhenging bawana
Dening prajurite niwatakawaca

14. Upendrabajra
Bharatayuda

"Tangeh ujar Styawati n pasambat
Ikang laramarwwata mangkin abwat
Tuwin katon tan hana ning hinerher
Matang niradan pejah angkas-angkas"

Jarwane:
Kadawa-dawa tembunge Setyawati nalika sesambat
Susahe anggunung saya abot
Lan katon ora ana kang diarep-arep
Marga saka iku banjur tata-tata enggal mati

15. Wangsastha
Gathotkacasraya

"Ikang rereb kembang alum padhalume
Natarnya titis ri dalem nikasepi
Turah-turah ning lati kari len sepah
Sukeyna laywan manguneng sake gelung"

Jarwane:
Wengi iku kembang alum padha lesu
Latare sipi ing jero sawung
Turahane kari arang kajaba ampas
Grumbulane layu manguning saka gelung

Baca juga:
Macam-Macam Tembang Tengahan dan Contohnya
Tembang Macapat: Sejarah, Struktur dan Contohnya
Kumpulan Tembang Macapat Sesuai Urutan Lengkap Makna dan Contohnya

Demikian ulasan tentang "Tembang Gede, Jenis lan Tuladhane" yang dapat kami sajikan. Baca juga artikel tembang Jawa menarik lainnya hanya di situs Senibudayaku.com.

Posting Komentar untuk "Pengertian Tembang Gedhe dan Contohnya"